ايران و بازسازى كتابخانه هاى افغانستان
گفتوگو با غلامرضا اميرخانى مديركل اطلاعرسانى سازمان اسناد و كتابخانه ملى
مرحله اول طرح بازسازى كتابخانه هاى افغانستان كه از جانب دولت به كتابخانه ملى واگذار شده است در حال اجرا مىباشد.
در همين رابطه گفتوگويى كوتاه انجام دادهايم با غلامرضا اميرخانى مديركل اطلاعرسانى كتابخانه ملى جمهورى اسلامى ايران كه مىخوانيد:
مراحل مقدماتى طرح بازسازى كتابخانه هاى افغانستان از چه زمانى آغاز شد؟
از اواخر سال 1380 بود كه كتابخانه ملى جمهورى اسلامى با طرف افغانى تفاهمنامهاى امضا كرد كه در راستاى برنامه هاى كلى دولت بازسازى كتابخانه هاى افغانستان را آغاز كند.
مهرماه سال بعد (1381) اولين هيأت از كارشناسان ما به آنجا رفتند و كار برآورد و نيازسنجى را انجام دادند. بر همين اساس قرار شد در فاز اول، بيشتر كار بر روى دو كتابخانه »عامه كابل« و »دانشگاه كابل« متمركز شود.
چرا اين دو كتابخانه انتخاب شدند؟
اينها دو كتابخانه اصلى و معتبر افغانستان هستند. كتابخانه عامه كابل در واقع يك شبه كتابخانه ملى براى اين كشور است و تا حدى كار كتابخانه ملى در كشورها را انجام مىدهد.
در نيازسنجى كارشناسان ايرانى، بزرگترين مشكل يا كمبود كتابخانه هاى افغانستان چه چيزى تشخيص داده شد؟
مهمترين مشكل آنها اين است كه مطلقاً پرسنل آموزشديده كتابدارى ندارند. براى همين، اولين دوره آموزش كتابدارى به مدت دو هفته در كابل براى 5 نفر برگزار شد و از ميان آنها 24 نفر گزينش شدند كه اواخر مردادماه امسال به تهران مىآيند و به مدت 2 هفته ديگر آموزش مىبينند. در اين دوره هاى كوتاه مدت چه مباحثى مطرح مىشود؟
در دورهاى كه در افغانستان برگزار شد به جز بحث كامپيوتر، بقيه مباحث تئوريك و نظرى بود اما در دوره آتى بيشتر به صورت عملى و بازديد از مراكز و كتابخانه ها خواهد بود.
در اين دوره ها فقط كاركنان همان دو كتابخانه عامه و دانشگاه كابل شركت داشتند؟
خير. علاوه بر آنها، از چند كتابخانه و مركز ديگر مثل انتشارات بيهقى )كه از ناشران قديمى افغانستان است( و راديو و تلويزيون آن كشور هم حضور داشتند. چون در آنجا، راديو و تلويزيون هم مانند كتابخانه ها زير نظر وزارت فرهنگ است.
در خبرها ارسال كتاب از طرف كتابخانه ملى هم آمده بود؟
بله. تاكنون 14000 جلد كتاب به افغانستان اهدا شده كه تا 25000 جلد در دستور كار ما قرار دارد. البته كتابهايى كه تاكنون اهدا شدهاند فقط به دو كتابخانه عامه و دانشگاه كابل تحويل شدهاند. كتابخانه هاى ديگر هم در مراحل بعدى كار قرار دارند.
كتابها در چه موضوعاتى بودهاند؟
بيشتر در حوزه ادبيات، تاريخ و متون كلاسيك.
و همگى به زبان فارسى؟
بله. تقريباً همه كتابها به زبان فارسى بودهاند. البته اين را هم اضافه كنم كه 10 دستگاه كامپيوتر و لوازم جانبى نيز به طرف افغانى اهدا شده است.
افغانستان كلاً چند كتابخانه عمومى دارد؟
خودشان مدعىاند كه 35 كتابخانه عمومى دارند كه همگى زيرمجموعه كتابخانه عامه و آرشيو ملى هستند و اين دو هم زيرمجموعه وزارت فرهنگ. البته به غير از دانشگاهها و وزارت معارف )همان آموزش و پرورش ما( هم كتابخانه هايى دارند.
وضعيت اين كتابخانه ها چگونه است؟
وضع كتابخانه دانشگاه كابل به لحاظ فيزيكى چون داخل محوطه دانشگاه است بد نيست اما كتابخانه عامه وضعيت رقتبارى دارد. بقيه كتابخانه ها ظاهراً فعاليت جسته و گريختهاى دارند اما چون ما از نزديك نديدهايم، نمىتوانيم اظهار نظر دقيقى كنيم. ظاهراً به جز هرات كتابخانه هاى بقيه ولايات وضعيت خوبى ندارند. كل بودجه اختصاصيافته براى بازسازى كتابخانه هاى افغانستان چه مقدار است؟
بودجه ها رقم ثابتى نيستند. از كل رقمى كه براى 5 سال بازسازى افغانستان از سوى دولت اختصاص يافته كه هر سال بين چند كميته تقسيم مىشود كه يكى از آنها كميته علمى و فرهنگى است. در اين كميته علاوه بر كتابخانه ملى تعداد قابل توجهى از مراكز و سازمانها و نهادهاى دولتى مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، صدا و سيما، كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان، وزارت علوم، تحقيقات و فناورى، وزارت آموزش و پرورش و... حضور دارند. بنابراين تقسيم بودجه براساس تصميم اين كميته صورت مىگيرد و در هر سال متغير است.
از برنامه هاى آتى كتابخانه ملى در اين طرح بفرماييد.
تداوم ارسال تجهيزات و كتاب و كمك به »آرشيو ملى« افغانستان در نگهدارى نسخه هاى خطى و كمك به اين مركز به صورت مرمت و بازسازى آن در دستور كار ما قرار دارد. در صدد هستيم يك دستگاه اسكن براى نگهدارى اسناد »آرشيو ملى« نيز ارسال كنيم.
همچنين در نظر داريم چنانچه امكانپذير باشد، با همكارى دانشگاههاى داخل كشور، دوره هاى آكادميك كتابدارى را يا در دانشگاه كابل يا در ايران براى افغانها راهاندازى كنيم.
پيشنهاد تأسيس كتابخانه ملى افغانستان را هم به يونسكو دادهايم كه استقبال شد و اگر آنها پيشقدم شوند، ما هم كمك خواهيم كرد.
در مراحل بعدى در نظر داريم اين خدمات را به سراسر افغانستان گسترش دهيم و به ترتيب اولويت بازسازى كتابخانه هاى ساير ولايات را هم آغاز كنيم بخصوص كه از كشورهاى ديگر در بحث كتابخانه ها كمكى بر نمىآيد چون كتابهاى افغانستان بيشتر فارسى است و كارهايى كه در كشور ما چه از نظر نرمافزارى و چه خدمات كتابدارى انجام شده منطبق بر متون فارسى است. از اين نظر كشور ما در بازسازى كتابخانه هاى افغانستان نقش برجستهاى دارد.
منبع: کتاب هفته
